Dit project biedt inzicht in de vraag welke activerende didactiek mogelijk is zonder gehinderd te worden door een limiterend leslokaal. In het project herontwerpen negen docenten hun cursus zodat deze optimaal aansluit bij de leerdoelen. Vervolgens ontwerpen of selecteren zij onderwijsruimten die deze leeractiviteiten mogelijk maken. Een toename in interactie tussen studenten is de primaire succesmaat voor deze interventies. Toename in interactie wordt gemeten aan de hand van vragenlijsten, focusgroep-gesprekken en klasobservaties.

Video: Introductie Los van het limiterende leslokaal

View this video in English

Achtergrond

Opnieuw nadenken over de inrichting van onderwijsruimten is een belangrijke trend in het Hoger onderwijs. Uit literatuur blijkt dat alternatieve zaalinrichtingen een positief effect kunnen hebben op leren. Traditionele zalen sluiten vaak niet goed aan bij het activerende, intensieve en blended onderwijs waar de UU voor staat. Zij faciliteren onvoldoende interactie van de student met medestudenten, docent, lesstof en buitenwereld.

Figuur 1: in de ideale situatie zouden de leeractiviteiten niet beperkt moeten worden door de leeromgeving (links), maar zouden deze moeten voortvloeien uit de leerdoelen (rechts). De leeromgeving zou op basis van de leeractiviteiten ontworpen of geselecteerd moeten worden.

Ook in Utrecht zijn diverse innovatieve onderwijsruimtes ingericht, vaak door docenten opgestart. Ondanks deze aandacht voor onderwijsruimtes, gaan docenten bij het onderwijsontwerp vaak nog uit van traditionele hoor-en werkcollegezalen, waardoor het onderwijs niet optimaal aansluit op het Utrechtse ideaalbeeld van intensief activerend onderwijs. Veel beter zou het zijn om de leeromgeving te ontwerpen of selecteren op basis van de gekozen leeractiviteiten; die op hun beurt ontworpen zijn om het bereiken van de leerdoelen optimaal te faciliteren (Figuur 1).

Projectbeschrijving

Binnen de opleidingen Biologie, Bestuurs- en Organisatiewetenschappen, Media- en Cultuurwetenschappen, en University College herontwerpen negen docenten hun cursus, los van het limiterende leslokaal. Door het leslokaal niet als uitgangspunt te nemen, kunnen de docenten leeractiviteiten ontwerpen die optimaal aansluiten bij de leerdoelen (zie Figuur 1). Vervolgens ontwerpen of selecteren zij onderwijsruimten die deze leeractiviteiten mogelijk maken.

Behaalde resultaten

De oorspronkelijke doelstelling van dit project was om 9 cursussen te herontwerpen, los van het limiterende leslokaal. Dat wil zeggen: expliciet de fysieke leeromgeving meenemen in de het onderwijsontwerp, startend vanuit leerdoelen en bijpassende leeractiviteiten.

Het was vanwege corona en bijbehorende maatregelen ten aanzien van de fysieke leeromgeving, zoals lockdowns en anderhalve meter afstand, niet mogelijk het project zoals gepland vorm te geven. Het voortgangsgesprek dat toen met de commissie gevoerd is, was zeer bevrijdend. De commissie gaf toen aan dat we (gezien de omstandigheden) als projectorganisatie de vrijheid hadden om zelf invulling te geven aan hoe we het project verder wilden vormgeven. Dat heeft veel lucht gegeven.

Uiteindelijk heeft één docent – Anneke van Houwelingen – kans gezien om een deel van haar onderwijs, inclusief de leeromgeving, tijdens corona te herontwerpen. Zij heeft daarbij het idee om de leeromgeving te ontwerpen ten dienste van het leerproces in extreme doorgevoerd. Dit heeft geleid tot een escape room over farmakinetiek.

Met de overige projectleden hebben we hebben het zwaartepunt van het project verlegd en hebben veel meer ingezet op communityvorming en conceptontwikkeling. Daarmee heeft dit USO-project een plaats verworven als integraal onderdeel van het Educate-it project Future Learning Spaces. Deze activiteiten hebben geleid tot aanpassingen in onderwijsruimtes, visievorming op nieuwe concepten voor learning spaces en de realisatie van de eerste Learning Plaza van de UU. Ook is er een grote en actieve community opgebouwd op het gebied van Learning Spaces. Toen het weer mogelijk was, hebben we alsnog een light versie van het oorspronkelijke idee uitgevoerd met vijf docenten.

Concrete resultaten

• Learning Space Design Principle Cards ter inspiratie voor Learning Spaces Design
• Didactische uitgangspunten voor de fysieke leeromgeving
• Een actieve Co-creation Community Learning Spaces (70 leden, bestaande uit docenten, studenten en staf);
• Aanpassingen aan de Hybrid Active Learning Classroom
• Conceptontwikkeling, realisatie en eerste iteratie van de Learning Plaza
• Visievorming op de outdoor classroom
• Visievorming op de collaboratieve collegezaal
• Escape room als fysieke leeromgeving bij Farmacie
• Een checklist van aandachtspunten om de inrichting van de huidige en toekomstige Learning Spaces te optimaliseren om interactieve leeractiviteiten uit te kunnen voeren.