Centre for Academic Teaching and Learning

Teaching and learning collection

 
Back
01 June 2025
Knowledge item

Generative AI en verantwoord chatbotgebruik in hoger onderwijs

Eind 2022 betraden we het chatbot-tijdperk. Toen kwam ChatGPT beschikbaar voor het grote publiek. Al snel volgden andere chatbots (bijv. Google Gemini, Microsoft CoPilot Claude en Perplexit) waardoor burgers 24/7 digitale informatie kunnen creëren, gebruiken en raadplegen, met grote maatschappelijke implicaties, ook voor het hoger onderwijs.
Dr. Eugène Loos schreef een onderzoeksrapport dat examencommissies en onderwijsdirecteuren helpt om docenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van toetsvormen die ook in het chatbot-tijdperk verantwoord en valide blijven.

Wat was de uitdaging?

Examencommissies worden regelmatig confronteerd met vermoedens van fraude rondom ongeoorloofd chatbotgebruik door studenten. Het probleem is dat er momenteel geen sluitende manier is om chatbotgebruik in ingeleverde toetsen te detecteren. De huidige detectietools zijn niet waterdicht. Dit betekent dat een student die toegeeft op ongeoorloofde wijze van een chatbotgebruik te hebben gemaak gestraft wordt, maar dat een student die dit ontkent waarschijnlijk met de schrik vrijkomt. Bovendien bestaat er onder veel studenten én docenten onduidelijkheid over wat er nu wel of niet in het onderwijs is toegestaan qua chatbotgebruik.

 

 

Een narratief literatuurreview is uitgevoerd om empirische studies te vinden waarvan de inzichten handvatten kunnen bieden voor verantwoord chatbotgebruik in het hoger onderwijs. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is hoe chatbots al dan niet kunnen  worden ingezet door studenten als ze een toets maken.  Daarvoor zijn bovendien van alle Nederlandse Universiteiten de GenAI-richtlijnen geïnventariseerd, ter inspiratie voor examencommissies, onderwijsdirecteuren en docenten.

 

Op basis van deze  literatuurreview en GenAI-richtlijnen  van Nederlandse universiteiten zijn 10 handvatten voor verantwoord chatbotgebruik in het hoger onderwijs geformuleerd:

  1. Wees je ervan bewust dat detecteren of een tekst is gegenereerd door een chatbot op dit moment nog onmogelijk is.

2a. Ontwikkel chatbotrichtlijnen om fraude te voorkomen. Wees je ervan bewust dat als de examencommissie een student straft die toegeeft een chatbot                        op ongeoorloofde wijze te hebben gebruikt, maar een student die dit ontkent niet straft, dit kan leiden tot rechtsongelijkheid.

2b. Het is belangrijk om chatbotrichtlijnen te ontwikkelen in samenwerking met je onderwijsdirecteuren, studenten en docenten.

  1. Stimuleer acties op micro-, meso- en macroniveau (zie Generative AI in education and the implications for assessment – Educational Development & Training – Utrecht University) in je instituut.
  2. Ontwikkel chatbotrichtlijnen voor docenten gericht op eindtermen en leerdoelen door hen het principe van constructive alignment te laten volgen ((zie Generative AI in education and the implications for assessment – Educational Development & Training – Utrecht University).
  3. Het is belangrijk om te beslissen in welke gevallen het gebruik van chatbots beperkt moet worden tot het minimum, toegestaan kan worden met beperkingen, of gepropageerd moet worden, gebruikmakend van het principe van constructive alignment. Laat docenten verschillende soorten toetsen testen, met en zonder toegestaan chatbotgebruik. Zie ook het USO-project AI in Higher Education (Teaching and learning collection | AI in Higher Education).
  4. Neem contact op met andere examencommissies, onderwijsdirecteuren en docenten binnen en buiten de universiteit voor de chatbotrichtlijnen die zij hebben ontwikkeld.

7a. Train niet alleen studenten maar ook docenten voor verantwoord chatbotgebruik.

7b. Laat je ook inspireren door de trainingen die worden aangeboden door de Graduate School of Life Sciences van de Universiteit Utrecht
en de trainingen van het Centre for Digital Humanities van de Universiteit Utrecht (https://cdh.uu.nl/training/).

  1. Stimuleer peer support en mentoring voor docenten.
  2. Neem het initiatief om GenAI-systemen voor het onderwijs te monitoren en valideren.
  3. Neem tevens het initiatief tot het organiseren van een AI-audit in het hoger onderwijs.

Voor een verdere uitwerking, zie: Narrative_literature_review_Educational_implications_chatbots_examboards.pdf

Dit onderzoeksrapport is verspreid onder alle UU examencommissies ter inspiratie om te komen tot verantwoord chatbotgebruik.

 

 

Lessons learned & tips

  • Ontwikkel chatbotrichtlijnen om fraude te voorkomen. Wees je ervan bewust dat als de examencommissie een student straft die toegeeft een chatbot op ongeoorloofde wijze te hebben gebruikt, maar een student die dit ontkent niet straft, dit kan leiden tot rechtsongelijkheid.
  • Het is daarom van belang om te beslissen in welke gevallen het gebruik van chatbots beperkt moet worden tot het minimum, toegestaan kan worden met beperkingen, of gepropageerd moet worden, gebruikmakend van het principe van constructive alignment.
  • Het is belangrijk dat examencommissies met hun onderwijsdirecteuren een framework ontwikkelen, zodat docenten in hun curricula aandacht besteden aan toekomstbestendige digitale mediavaardigheden in het chatbot-tijdperk om studenten bewust te maken van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van chatbots
  • Vind niet opnieuw het wiel uit, maar gebruik van inzichten uit empirische studies en vraag om best practices bij collega’s.
  • Pas voor het maken van je toetsen het principe van constructive aligement toe, werk vanuit eindtermen en leerdoelen. Voer je toets in een chatbot in, en bekijk het antwoord …
  • Maak verschillende soorten toetsen, test die met en zonder chatbotgebruik. Zie ook het USO-project AI in het Hoger Onderwijs van de Universiteit Utrecht (Teaching and learning collection).

 

 

 

 

 

 

You are free to share and adapt, if you give appropriate credit and use it non-commercially. More on Creative Commons

 

Are you looking for funding to innovate your education? Check our funding calender!