Motivatie bij studenten, wat vinden studenten zelf?
Infographic Studentmotivatie, M. Orsel, 2023
Motivatie lijkt soms het toverwoord in het onderwijs. Naast de wetenschappelijke onderzoeken die er naar zijn gedaan, buigen docenten zich ook dagelijks over dit thema. Hoe kunnen docenten studenten zo goed mogelijk motiveren? En wat voor factoren spelen een rol? In dit artikel vertellen twee studenten van de Universiteit Utrecht wat voor hen belangrijk is in het onderwijs en wat hun perspectief is op motivatie.
Commitment
In het universitair onderwijs wordt de nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid van de studenten. De zin: ‘je zit hier voor jezelf’, horen studenten vaak tijdens het college. Hierdoor ontstaat het beeld dat de motivatie alleen maar vanuit de student zelf moet komen. Maar de rol van de docent in het vergroten van student-motivatie wordt hierbij volgens ons buiten beschouwing gelaten.
Voor ons is het belangrijk om te merken dat de docent moeite heeft gedaan voor het college en zich goed heeft voorbereid. Als een docent zichtbaar veel moeite steekt in het zo goed mogelijk geven van onderwijs en in het begeleiden van studenten, zijn studenten sneller geneigd zich ook in te zetten voor het vak. Als studenten het gevoel hebben dat een docent hun onderwijs niet prioriteert, heeft dit ook invloed op hun motivatie.
Als docent heb je volgens ons een voorbeeldfunctie. Wil je dat je studenten op tijd komen? Kom zelf ook op tijd. Wil je dat studenten de opdrachten op tijd inleveren? Zorg dat jij ook alles op orde hebt. Wil je dat de studenten goed voorbereid het college in komen? Zorg dat jij ook goed voorbereid bent. Hierdoor ontstaat er een wederkerige relatie tussen de docent en student. De studenten weten wat ze kunnen verwachten en kunnen bouwen op de begeleiding van de docenten.
Voorbeeld van een kunstgeschiedenisstudent:
“Als student voel ik mij af en toe schuldig wanneer ik merk dat ik niet evenveel moeite in een college heb gestoken als de docent. Wanneer de docent de colleges goed heeft voorbereid en met enthousiasme voor de klas staat, wil ik ook goed voorbereid zijn. Dat is mijn manier van aantonen dat ik het werk van de docent waardeer. Wanneer een docent minder goed voorbereid is, ervaar ik dit gevoel niet en heb ik sneller de neiging om mijn colleges minder goed voor te bereiden”.
In een aflevering van de podcast De Docentenkamer werd met student Luna van Hofslot en hoogleraar onderwijsexcellentie Sofie Loyens gesproken over studentmotivatie. Beluister vooral de aflevering!Podcastaflevering over motivatie
Inspraak
Het is belangrijk dat de student het gevoel heeft dat ze gezien en gehoord wordt door de docent. Natuurlijk is er altijd een vast programma voor een cursus waarin allerhande subonderwerpen in een bepaalde volgorde worden behandeld. Studenten hebben echter vaak ook onderwerpen waar zij meer over zouden willen weten die niet standaard in de colleges besproken worden, maar wel een relatie hebben met het hoofdonderwerp van de cursus. Daarom is het belangrijk studenten inspraak te geven in welke stof behandeld wordt. Op die manier worden studenten gemotiveerd om extra te leren buiten het standaard curriculum om. In dit artikel in de Teaching & Learning Collection wordt verder ingegaan op het belang van autonomie en zelfsturing voor het vergroten van motivatie.
Vraag dat aan het begin, maar ook gedurende de cursus. Probeer zo veel mogelijk ruimte in de cursus te laten voor deze inbreng van studenten. Om te inventariseren waar studenten behoefte aan hebben, kan gebruik gemaakt worden van de online tools die de universiteit aanbiedt. Een voorbeeld hiervan is een woordenwolk van Wooclap. Studenten kunnen dan gemakkelijk via hun telefoon onderwerpen doorsturen en de tool maakt hier een woordweb van. Hoe vaker een woord wordt ingestuurd, hoe groter het woord wordt in het web. Op die manier is het gemakkelijk om te inventariseren wat studenten verwachten en willen leren bij de cursus.
Afwisselende werkvormen
Afwisselende werkvormen zijn ook erg belangrijk voor het behoud van motivatie van begin tot eind van een cursus. Studenten beginnen vaak gemotiveerd aan een vak. Wanneer elk college echter dezelfde invulling heeft, wordt de student niet meer geprikkeld om actief mee te doen, ook al is de stof wel interessant. Vooral bij de werkgroepen is dit het geval. Er bestaan ontzettend veel werkvormen die toegepast kunnen worden. Door deze afwisseling wordt de student weer gestimuleerd om iets nieuws te doen en zal de student gedurende het vak gemotiveerd blijven.
Het afwisselen van werkvormen kan ook goed worden toegepast tijdens een hoorcollege. Tijdens een hoorcollege is het soms best moeilijk om je aandacht erbij te houden. Door het toevoegen van afwisselende werkvormen tijdens het hoorcollege is het voor de studenten makkelijker om zich te concentreren gedurende het hele college. Als je telkens weer wat nieuws gaat doen, ook tijdens een hoorcollege, zal de motivatie ook omhoog gaan.
Welke werkvorm wordt toegepast, ligt aan het doel dat je als docent voor ogen hebt. Soms kunnen meerdere werkvormen hetzelfde doel dienen, probeer deze vormen dan af te wisselen. Een tekst kan besproken worden aan de hand van leesvragen, maar ook door korte presentaties, discussies of een mindmap. Zo blijft het onderwijs voor studenten afwisselend en leuker, waardoor het makkelijker is om gemotiveerd te blijven.
Voorbeeld van een kunstgeschiedenisstudent:
“Zelf heb ik een vak gevolgd van de studie geschiedenis, waarbij we elke week een andere werkvorm hadden. Zo hebben we bijvoorbeeld zelf gekeken naar een oude druk met daarop een afbeelding van de stad Amsterdam, om er op die manier achter te komen hoe beeldtaal werd ingezet om de grootsheid van een stad te tonen. Ook hebben we een filmpje bekeken over de uitbreiding van de stad Amsterdam, waarbij we zelf stap voor stap moesten beschrijven wat er in het filmpje gebeurt. Dit soort werkvormen werkten voor mij enorm motiverend, omdat je op een leuke, bijna speelse manier bezig bent met de stof. Daarbij onthoud ik de materie ook veel beter als ik er op deze manier mee bezig ben, dan wanneer ik dit bijvoorbeeld uit een hoorcollege moet onthouden”.
Verwachting van de docent
Ook de verwachting van de docent speelt een rol bij de motivatie van studenten. Wanneer een docent de lat hoog legt, zijn studenten eerder gemotiveerd om ook daadwerkelijk hun best te doen voor het vak om aan de verwachtingen van de docent te voldoen. Dit kan echter ook averechts werken wanneer die lat te hoog gelegd wordt. In plaats van gemotiveerd, raken studenten juist gedemotiveerd, doordat zij het gevoel krijgen dat het hen toch niet gaat lukken om aan de verwachtingen te voldoen. (Zie ook ‘Expectancy Value Theory’ in dit artikel in de Teaching and Learning Collection.)
Andersom: de lat moet ook niet te laag liggen, want dan krijgen de studenten het idee dat ze het met minimale moeite ook zullen halen en worden zij ook minder gemotiveerd om hun best te doen. Als docent is het dus belangrijk om actief na te gaan waar die lat ligt. (Zie ook de Self-Determination Theory in dit artikel in de Teaching and Learning Collection.)
Sommige studenten hebben behoefte aan extra uitdaging. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden binnen de universiteit. Je zou als docent bijvoorbeeld studenten kunnen wijzen op de verschillende (interdisciplinaire) Honours programma’s die de universiteit aanbiedt. Ook is het mogelijk om studenten extra onderzoek te laten doen om de student op die manier extra uit te dagen.
Als je merkt dat een student behoefte heeft aan extra uitdaging, of als een student dit aangeeft, probeer dan samen te zoeken naar een gepaste oplossing. Let wel op dat je de student niets oplegt.
Voorbeeld van een Sociologiestudent:
“Voordat een cursus begint lees ik de cursushandleiding door. In deze handleiding staat vaak uitgebreid beschreven wat er van je verwacht wordt als student. Tijdens het eerste college wordt al snel duidelijk hoe hoog de lat ligt en wat er van de studenten wordt verwacht. Als deze lat te hoog ligt krijg ik vaak een moedeloos gevoel. Dan bekruipt mij het gevoel dat ik het toch niet kan. Maar als een docent op een duidelijke manier uitlegt wat er van de studenten wordt verwacht zonder de connotatie dat het onmogelijk is om het vak voldoende af te ronden, ervaar ik dit vaak als prettig. Ik weet wat er van mij wordt verwacht en krijg het vertrouwen van de docenten dat ik dit aankan.”
Externe factoren
Ten slotte spelen er factoren mee bij de motivatie van studenten die buiten de invloed van docenten liggen. Toch is het voor studenten fijn dat de docenten hier van weten en zich hierdoor kunnen verplaatsen in de situatie van de studenten. Misschien kan de docent dan niet direct iets doen, maar weten hoe de belevingswereld van de studenten eruit is belangrijk voor de studenten zelf.
Collegegeld
Studenten betalen jaarlijks collegegeld. Sommige studenten krijgen financiële steun van hun ouders, maar andere studenten moeten hun studie zelf bekostigen. Als een student het collegegeld zelf moet betalen, heeft dit vaak als gevolg dat de student een bijbaan heeft naast de studie. De student moet de tijd dan verdelen en dat is soms best ingewikkeld. Het combineren van een bijbaan en een studie zorgt vaak voor extra stress. Dit kan tot gevolg hebben dat de motivatie voor de studie vermindert.
Maar het collegegeld kan ook een positief effect hebben op de motivatie van studenten. Door het niet behalen van een cursus ontstaat er studievertraging. Deze studievertraging heeft in de meeste gevallen het gevolg dat de student een jaar extra collegegeld moet betalen. Het collegegeld dient dus in sommige gevallen als een stok achter de deur.
Hierbij moet wel bij gemeld worden dat dit soms ook averechts kan werken. Doordat studenten de druk voelen om te presteren kunnen de leerprestaties ook verminderen, omdat de druk te hoog wordt.
Prestatiedruk
Ten tweede hebben studenten vaak last van de prestatiedruk die heerst in de maatschappij. Een bijbaan, voltijd studie en dan ook nog een sociaal leven opbouwen in je studentenstad. Er wordt veel van de studenten verwacht waardoor het soms onmogelijk lijkt om alles te combineren. Dit kan een stressfactor zijn voor de studenten. Als de student te veel stress ervaart kan het soms moeilijk zijn om gemotiveerd in de collegezaal te zitten. Het is daarom belangrijk dat de docent weet wat zijn of haar onderwijs vraagt van de studenten.
Sta ervoor open om het gesprek aan te gaan over de druk die jouw onderwijs met zich meebrengt. En laat studenten weten dat je bereid bent te luisteren en het gesprek aan te gaan.
Wij hopen dat we docenten met deze tips meer inzicht hebben kunnen bieden in welke factoren van invloed zijn op de motivatie van studenten. Docenten kunnen de tips gebruiken om de motivatie van studenten te vergroten. Hierbij blijft het wel belangrijk om in gesprek te blijven met studenten over wat zij prettig vinden en wat je als docent van hen verwacht. Deze communicatie speelt een belangrijk rol in het vergroten van de motivatie van studenten! Mocht je vragen of opmerkingen hebben over deze tips, neem dan contact met ons op.
Maartje Orsel: m.orsel@uu.nl
Luna van Hofslot: l.g.vanhofslot@uu.nl
You are free to share and adapt, if you give appropriate credit and use it non-commercially. More on Creative Commons