Community engaged learning groeit op Universiteit Utrecht. De komende jaren zal iedere opleiding in ieder geval één cursus aanbieden met een community engaged learning component. Maar wat is community engaged learning eigenlijk? 

Community engaged learning (CEL) is ervaringsgericht onderwijs waarin studenten en docenten samen met maatschappelijke partners werken aan maatschappelijke vraagstukken. Partners kunnen publieke organisaties zijn, NGOs, of buurtbewoners. In CEL wordt academisch onderwijs dus gecombineerd met maatschappelijk engagement. Deze vorm van onderwijs wordt soms ook wel (community) service-learning genoemd (Bringle & Hatcher, 1995), hoewel verschillende auteurs (en ook de UU) de voorkeur geven aan de term community engaged learning, omdat daarin de betekenisvolle rol die de maatschappelijke partners kunnen hebben beter tot uitdrukking komt.

Wederkerigheid van de samenwerkingsrelatie

Een centraal kenmerk van CEL is de wederkerigheid van de samenwerkingsrelatie met de maatschappelijke partners (Butin, 2010; Farnell, 2020). Hiermee onderscheidt CEL zich van andere valorisatie-activiteiten, waarbij de universiteit enkel komt ‘brengen’ en kennis ‘overdraagt’. In CEL daarentegen probeert men op gelijkwaardige basis samen te werken met de maatschappelijke partners. CEL is geen onderwijs voor de maatschappij, maar onderwijs met de maatschappij. Centraal in CEL is dat de maatschappelijke partners en studenten geen ondergeschikte positie hebben ten opzichte van docenten en onderzoekers, maar dat alle partijen gelijkwaardig zijn en waardevolle kennis hebben in te brengen en kunnen leren van elkaar. Het contact met de maatschappelijke partners is vaak vrij intensief.

Vragen en behoeften van de maatschappelijke partners

Een tweede kenmerk van CEL is dat de maatschappelijke vraagstukken waaraan samengewerkt wordt, voortkomen uit vragen en behoeften van de maatschappelijke partners. De universiteit stelt zich niet op als een organisatie die bijvoorbeeld data komt verzamelen voor het eigen belang, maar datgene dat wordt onderzocht of bestudeerd komt voort uit daadwerkelijke issues waar de maatschappelijke partners tegenaan lopen.

Vaak ligt aan CEL een ideologisch gedachtengoed ten grondslag; het idee dat studenten en docenten een bijdrage leveren aan de Sustainable Development Goals (ofwel het ‘verbeteren van de wereld’), zoals aan een meer duurzame wereld, aan een inclusieve samenleving of aan de empowerment van mensen die leven in armoede of andere minder bevoorrechte en kwetsbare groepen (Farnell, 2020). Deze progressieve social justice agenda is niet altijd expliciet. Vaak ligt er (al dan niet impliciet) ook een visie achter dat studenten transformatieve verandering teweeg kunnen brengen, hoe klein ook. En dat het de rol van onderwijs kan zijn om die bijdrage aan de wereld te leveren. In die context wordt CEL vaak gezien als een manier om burgerschaps-, leiderschaps- en samenwerkingscompetenties te bevorderen (Thomson et al., 2011). Er is echter ook kritiek, namelijk dat de maatschappelijke impact die CEL zegt te willen hebben, in de praktijk vaak bescheiden blijft (Butin, 2010; Farnell, 2020).

Ervaringsgericht leren

Het onderwijs in CEL is ervaringsgericht; studenten leren door te doen en daadwerkelijk in de samenleving actief te zijn en daarop vanuit een wetenschappelijke basis te reflecteren. Studenten doen niet kennis op vanuit ‘de boeken’, maar leren door te doen en te interacteren. Om het academische karakter van het onderwijs te waarborgen neemt reflectie en koppeling aan de wetenschappelijke literatuur een belangrijke plaats in in CEL-onderwijs. Dit kan reflectie zijn met medestudenten, met de docent en/of door te schrijven. Van studenten vraagt het een andere manier van studeren dan ze wellicht tot nog toe gewend zijn; het vraagt dat ze om kunnen gaan met ondoorzichtigheid en complexiteit. Een leerervaring in een CEL-context kan daarom behoorlijk ontregelend en impactvol zijn voor studenten (Butin, 2010). Ook van docenten vraagt CEL een grote flexibiliteit. Ze hebben minder de rol van de expert en meer die van coach die helpt bij het omgaan met ambiguïteit en die diepgang in de reflectie stimuleert. Van alle partijen vraagt het om respectvol om te kunnen gaan met maatschappelijke partners. CEL roept soms vragen op over de waarde en beperkingen van wetenschappelijke kennis en onze impliciete aannames over leren. Ook dit is iets waar een docent mee om moet kunnen gaan en met de studenten bespreekbaar moet kunnen maken.

CEL kan, zoals gezegd, behoorlijk impactvol zijn voor studenten. Uit onderzoek blijkt dat CEL behalve academische leeropbrengsten ook opbrengsten kent op het gebied van burgerschap (zoals culturele competenties en het meer open staan voor diversiteit), en persoonlijke en professionele ontwikkeling (zoals identiteitsontwikkeling en ontdekken wat je wilt en kunt met je academische kennis) (Celio et al., 2011; Warren 2012).

Voorbeelden

In de cursus Actieleren met impact (REBO, FSW) proberen studenten samen met maatschappelijke partners impact te creëren in de Utrechtse zogeheten achterstandswijken. Zij werken daarvoor samen met welzijnsorganisaties en sociale ondernemingen uit Overvecht, Lombok of Kanaleneiland. Studenten doen samen met een maatschappelijke partner een actieonderzoek; een aantal interventies waarin tegelijkertijd interventies worden gepleegd en data worden verzameld o.a. door middel van first-person reflectie. Het onderwijs in deze cursus vindt ook plaats ín de wijk, op de plek waar de problematieken spelen waar de studenten en de partners samen aan werken. De cursus Actieleren met impact is onderdeel van Learning Lab Overvecht. Bekijk hier de filmpjes van Learning Lab Overvecht.

DOMcast (LET) is een stage waarin studenten onderzoek doen naar de geschiedenis van de stad Utrecht. Het onderzoeksthema is aangedragen door Utrechters zelf, en tijdens het onderzoek zoeken studenten contact met deze stadsgenoten om ze bijvoorbeeld te interviewen of de bronnen te raadplegen die deze inwoners op zolder hebben liggen. Gedurende hun stagetijd maken de studenten bovendien een podcast over het onderzoeksproces, die voor iedereen te beluisteren is. Bekijk hier de website van DOMcast.

Lees verder

• Community Engaged Learning – Intranet (uu.nl)

References

• Bringle, R. & Hatcher, J. (1995). A service learning curriculum for faculty. The Michigan Journal of Community Service-Learning, 2, 112-122.
• Butin, D.W. (2010). Service-learning in theory and practice: The future of community engagement in higher education. New York: Palgrave Macmillan.
• Celio,C.I., Durlak, J., & Dymnicki, A. (2011). A meta-analysis of the impact of service-learning on students. Journal of Experiential Education, 34(2), 164-181.
• Farnell, Th. (2020). Community engagement in higher education: Trends, practices and policies. NESET report. Luxembourg: Publications Office of the European Union. doi:10.2766/071482.
• Thomson, A.M., Smith-Tolken, A.R., Naidoo, A.V., & Bringle, R.G. (2011). Service learning and community engagement: A comparison of three national contexts. Voluntas, 22, 214-237.
• UU College van Bestuur (2020). Implementatieplan Community Engaged Learning. Universiteit Utrecht.
• Warren, J.L. (2012). Does service-learning increase student learning? A meta-analysis. Michigan Journal of Community Service Learning, 18(2), 56-61.